Dünya genelinde 2023 itibarıyla 1.400’den fazla temiz hidrojen projesi açıklanmış durumda. Bu projelerin yaklaşık yüzde 70’i, yenilenebilir elektrik kullanılarak su elektroliziyle gerçekleştirilen yeşil hidrojen üretimi üzerine yoğunlaşıyor. Ancak, yeşil hidrojen üretimi konusunda çevresel sürdürülebilirliğin yanı sıra sosyal sürdürülebilirlik kriterleri genellikle göz ardı ediliyor.
Alman Enerji Ajansı (DENA) tarafından kurulan Powerfuels Küresel İttifakı tarafından yayınlanan rapora göre, yeşil hidrojen projelerinde sosyal sürdürülebilirliği ele alan çerçeveler sınırlı. Bugüne kadar gönüllü sertifikasyon programları ve kamu finansman programları aracılığıyla tanımlanan toplamda 12 sosyal sürdürülebilirlik kriteri bulunuyor. Ancak hiçbir çerçeve, bu 12 kriterin tamamını içermiyor. Öne çıkan konular ise organizasyonel hesap verebilirlik, topluluk refahı, sosyal adalet ve insan hakları.
12 Sosyal Sürdürülebilirlik Kriteri:
- Yasalara ve Stratejilere Uyum: Proje geliştiricilerinin yerel yasalara uygun hareket etme yükümlülüğü bulunuyor.
- Güvenli ve İyi Çalışma Koşulları: ILO standartlarına uygun olarak işçilerin haklarının korunması, adil ücretler ve güvenli çalışma ortamlarının sağlanması gerekiyor.
- Süreçlerin Şeffaflığı: Projelerdeki süreçlerin şeffaf yürütülmesi, finansal bilgilerin ve sözleşmelerin kamuya açık olması bekleniyor.
- Şirketlerin İstikrarı: Proje geliştirici firmaların finansal ve organizasyonel istikrara sahip olması önem taşıyor.
- Çifte Kullanımın Önlenmesi: Projelerde üretilen hidrojenin askeri amaçlarla kullanılmaması, bu tür çift kullanıma uygun teknolojilerin sınırlandırılması gerekliliği vurgulanıyor.
- Topluluk Desteğinin Sağlanması: Yerel toplulukların projelere dahil edilmesi ve projeleri desteklemeleri için etkin katılım sağlanması önemseniyor.
- Yerel Kalkınma: Projelerin, yerel ekonomiye katkı sunacak şekilde iş imkanları yaratması ve teknolojik bilgi transferine katkıda bulunması bekleniyor.
- Kamu Katılımı: Projelerin karar alma süreçlerine, etkilenen halkın katılımı teşvik ediliyor.
- Toplumsal Cinsiyet Eşitliği: Kadınların eşit haklara sahip olması ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin korunması sağlanmalı.
- Yerel Halkların Haklarının Korunması: Yerel ve yerli halkların, projelerden olumsuz etkilenmemesi ve geleneksel topraklarından zorla çıkarılmamaları sağlanmalı.
- Toprak Hakları: Projelerin yer seçimi yapılırken toprak haklarına saygı gösterilmesi ve yerel halkların bu süreçten zarar görmemesi gerekiyor.
- Yerel Kaynakların Korunması: Su, toprak ve biyolojik çeşitlilik gibi doğal kaynakların korunması, projelerin çevreye zarar vermemesi ve bu kaynakların topluluklar tarafından güvenli bir şekilde kullanılabilmesi sağlanmalı.
Yeşil hidrojen projelerinde sosyal sürdürülebilirlik kriterlerinin entegrasyonu, projelerin toplumsal kabulünü artırarak potansiyel sosyal çatışmaların önüne geçiyor. Bu sayede projelerin gecikme ya da iptal edilme riski azalıyor. Geliştiriciler için sosyal kriterlerin belirlenmesi, şeffaf süreçler ve toplulukların aktif katılımını sağlıyor.
Rapor, sosyal sürdürülebilirlik kriterlerinin operasyonelleştirilmesinin önemine dikkat çekiyor. Güvenli ve iyi çalışma koşulları, yerel kalkınma ve yerel kaynakların korunması gibi kriterler için mevcut göstergeler bulunuyor. Ancak diğer kriterlerin de ölçülebilir hale getirilmesi gerektiği belirtiliyor.
Rapor, sosyal sürdürülebilirlik kriterlerinin daha da geliştirilmesi gerektiğini vurgularken, yerel toplulukların projelere katılımı, yerel kaynakların korunması ve toplumsal fayda sağlanması gibi alanlarda daha geniş kapsamlı göstergelerin oluşturulması gerektiğini belirtiyor.